Karl Marx (1818-1883) alizaliwa katika familia ya wasomi wa Kiyahudi. Baba yake mzazi alihudumu kama rabi hadi kifo chake. Mama yake alitoka kwa safu ndefu ya marabi waliotoka katika chuo cha Talmudi nchini Italia. Hata hivyo, baba ya Marx, akiongozwa na Voltaire, alihakikisha kwamba Karl alipata elimu yake katika shule iliyotawaliwa na ubinadamu huria.
Karl Marx, akiwa kijana alikua mwanafunzi mwenye bidii wa falsafa. Walakini, baadaye alikosoa falsafa kwa sababu, kama alivyoiweka
wanafalsafa wameifasiri dunia kwa njia mbalimbali tu, cha maana ni kuibadilisha
Karl Marx. Tasnifu ya 11, Theses on Feuerbach 1845
Kwa hivyo Marx aliamua kubadilisha ulimwengu na alifanya hivyo kupitia maandishi yake, maarufu zaidi kuwa “Manifesto ya Kikomunisti“Na”Mji mkuu”, vitabu vya mwisho vilivyochapishwa na mwenzake Freidrich Engels.
Maandiko haya yalitumika kama itikadi ya mapinduzi ya Kikomunisti ambayo yalienea ulimwenguni kote katika miaka ya 20.th karne kuanzisha aina mpya ya serikali.
Karl Marx – rabi wa kilimwengu akisukuma Ufalme wa Mwanadamu kupitia Mapinduzi
Ingawa alipinga dini, na kuchukua msimamo wa ‘kisayansi’, Marx alionyesha imani kuu ya kidini – sio tu kwa dini ya theistic. Marx alielezea historia ya mwanadamu kwa kudhania kuwa matabaka ya kijamii yanakinzana katika jamii zote. Kwa maoni yake, tabaka la wafanyakazi wa siku zake (the babakabwela) ingepindua ubepari (tabaka la matajiri wenye fedha waliodhibiti njia za uzalishaji). Aliendesha kampeni ya mapinduzi ya vurugu na kuwapindua mabepari na wafanyakazi. Lenin na Trotsky walitekeleza mawazo yake kwanza, wakiongoza mapinduzi ya Bolshevik ya 1917 nchini Urusi ambayo yalizindua Umoja wa Kisovyeti. Wengine walifuata na kumfanya Marx kuwa mmoja wa wabadilishaji wakuu wa ulimwengu wa 20th Karne.
Unaweza kufikiri kwamba kwa vile Marx alidai msingi wa kisayansi wa nadharia zake angesoma kwa kina na kuchanganya na wafanyakazi wa siku zake. Lakini Marx hakutumia mbinu ya kisayansi, bali alitumia ya marabi. Hakuwahi kukanyaga kiwandani. Badala yake alijifungia mbali katika maktaba ili kusoma kuhusu wafanyakazi, huku marabi wakijifungia kwa ajili ya kujifunza Talmud. Katika usomaji wake alipitia tu na kukubali nyenzo ambazo ‘zingethibitisha’ kile alichokiamini. Kwa namna hii alionyesha imani yenye bidii ya kidini katika mawazo yake.
Marx aliona historia kama msukumo usioepukika wa maendeleo kwa mapinduzi. Sheria zinazoendelea za kijamii zilisimamia maendeleo haya. Maandishi yake yalisomeka kama Torati ya mtu asiyeamini Mungu; kama kazi ya kidini yenye udhibiti unaotumiwa, si na mungu, bali na watu wenye akili waliotawala maandishi yake.
Jitihada za Wanadamu kwa Jamii yenye Haki
Wayahudi wamekuwa mstari wa mbele katika kutafuta kwa wanadamu utawala bora na wa haki wa kisiasa. Karl Marx ni mfano mashuhuri wa hii, akiwa mmoja wa watu wenye ushawishi mkubwa kwenye 20th karne.
Yesu wa Nazareti pia alifundisha juu ya kuleta jamii yenye haki na nzuri. Lakini Yesu alifundisha kwamba jamii ya shalom (amani na utele) ingekuja na ‘Ufalme wa Mungu’. Kama Marx, alijiona kuwa kiongozi katika kuanzisha jamii hii mpya. Lakini hakuanzisha ujio wake kwa kujifungia mbali kusoma na kuandika kama Marx alivyofanya. Badala yake aliishi pamoja na wale aliowataka kuwavuta na kuwafundisha moja kwa moja kuhusu Ufalme wa Mungu. Tunaendelea kumchunguza Yesu wa Nazareti anayeonyeshwa katika Injili.
Yesu na Ufalme wa Mungu
Yesu alikuwa na mamlaka kama hayo magonjwa na hata asili alitii amri yake. Pia alifundisha katika Mahubiri ya Mlimani jinsi raia wa Ufalme wanapaswa kupendana. Upendo badala ya mapinduzi ulikuwa msingi wa jamii ambayo Yesu aliiona. Fikiria taabu, kifo, ukosefu wa haki na hofu tunayopata leo kwa sababu hatufuati mafundisho haya.
Tofauti na Marx, Yesu alitumia picha ya karamu kueleza maendeleo ya Ufalme, si mapambano ya kitabaka. Njia ya chama hiki haikuwa mapinduzi ya tabaka moja la kijamii linalojiweka kwenye tabaka lingine. Badala yake, mialiko iliyosambazwa sana kwa uhuru wa kukubalika au kukataliwa ingesimamisha Ufalme Wake.
Mfano wa Chama Kubwa
Yesu alifananisha karamu kubwa ili kuonyesha jinsi mwaliko wa Ufalme unavyoenea na kuenea. Lakini majibu hayaendi kama tunavyotarajia. Injili inasimulia:
15 Mmoja wa wale waliokuwa mezani pamoja naye aliposikia maneno haya akamwambia, “Ana heri mtu atakayepata nafasi ya kula katika karamu ya Ufalme wa Mbinguni!”.
16 Yesu akamjibu, ‘ ‘Mtu mmoja alikuwa anaandaa karamu kubwa, akaalika watu wengi. 17 Wakati wa sherehe ulipofika, akamtuma mtumishi wake akawaam bie walioalikwa, ‘Karibuni, kila kitu ni tayari sasa.’ 18 Lakini wote, mmoja mmoja, wakaanza kutoa udhuru. Wa kwanza akasema, ‘ Nimenunua shamba, lazima niende kuliona. Tafadhali niwie radhi.’ 19 Mwingine akasema, ‘Nimenunua ng’ombe wa kulimia, jozi tano; nimo njiani kwenda kuwajaribu, tafadhali niwie radhi.’ 20 Na mwingine akasema, ‘Nimeoa mke, kwa hiyo siwezi kuja.’
21 “Yule mtumishi akarudi, akampa bwana wake taarifa. Ndipo yule mwenye nyumba akakasirika, akamwambia mtumishi wake, ‘Nenda upesi kwenye mitaa na vichochoro vya mjini uwalete maskini, vilema, vipofu na viwete.’ 22 “Baadaye yule mtumishi akamwambia ‘Bwana, yale uliyon iagiza nimefanya, lakini bado ipo nafasi.’ 23 Ndipo yule bwana akamwambia mtumishi wake, ‘Nenda kwenye barabara na njia zilizoko nje ya mji uwalazimishe watu waje mpaka nafasi zote zijae. 24 Ninawaambia, hakuna hata mmoja wa wale niliowapelekea mwaliko rasmi atakayeionja karamu yangu.”
Luka 14:15-24
Badiliko Kubwa: Walioalikwa Wakataa
Uelewa wetu unaokubalika umepinduliwa – mara nyingi – katika hadithi hii. Kwanza, tunaweza kudhani kwamba Mungu hatawaalika wengi katika Ufalme Wake (ambayo ni Karamu ndani ya Nyumba) kwa sababu hapati watu wengi wanaostahili.
Hiyo ni makosa.
Mwaliko wa Karamu unaenda kwa watu wengi sana. Bwana (Mungu katika hadithi hii) anataka Karamu iwe kamili.
Lakini twist isiyotarajiwa hutokea. Ni wageni wachache sana wanaotaka kuja. Badala yake walitoa visingizio ili wasihudhurie! Na fikiria jinsi visingizio visivyo na akili. Nani angenunua ng’ombe bila kuwajaribu kwanza kabla ya kuwanunua? Nani angenunua shamba bila kuliangalia kwanza? La, visingizio hivi vilifunua nia ya kweli ya mioyo ya wageni – hawakupendezwa na Ufalme wa Mungu lakini walikuwa na masilahi mengine badala yake.
Waliokataliwa Wanakubali
Wakati tu tunafikiri kwamba labda Mwalimu atakuwa amechanganyikiwa na wachache wanaohudhuria karamu hiyo kuna twist nyingine. Sasa watu ‘wasiowezekana’, wale ambao sote tunawakataa katika akili zetu kuwa hawastahili kualikwa kwenye sherehe kubwa, wale ambao wako “mitaa na vichochoro” na “barabara na njia za mashambani”, ambao ni “maskini”. , vilema, vipofu na viwete” – wale ambao mara nyingi tunakaa mbali nao – wanapata mialiko kwenye karamu. Mialiko ya karamu hii inaenda mbali zaidi, na inawahusu watu wengi zaidi kuliko wewe na mimi tungefikiria iwezekanavyo. Bwana wa Karamu anataka watu huko na hata atawaalika wale ambao sisi wenyewe hatungewaalika nyumbani mwetu.
Na watu hawa wanakuja! Hawana maslahi mengine ya kushindana ili kuvuruga upendo wao ili waje kwenye karamu. Ufalme wa Mungu umejaa na mapenzi ya Bwana yametimizwa!
Yesu alitoa mfano huu ili kutufanya tuulize swali: “Je, ningekubali mwaliko wa Ufalme wa Mungu ikiwa nitapata mwaliko huo?” Au je, nia au upendo unaoshindana ungekufanya utoe udhuru na kukataa mwaliko huo? Wewe na mimi tumealikwa kwenye Karamu hii ya Ufalme, lakini ukweli ni kwamba wengi wetu tutakataa mwaliko huo kwa sababu moja au nyingine. Hatutawahi kusema ‘hapana’ moja kwa moja kwa hivyo tunatoa visingizio vya kuficha kukataliwa kwetu. Ndani kabisa ndani tuna ‘mapenzi’ mengine ambayo ni mizizi ya kukataliwa kwetu. Katika mfano huu mzizi wa kukataliwa ulikuwa kupenda vitu vingine. Wale walioalikwa kwanza walipenda mambo ya dunia hii (inayowakilishwa na ‘shamba’, ‘ng’ombe’ na ‘ndoa’) kuliko Ufalme wa Mungu.
Mfano wa Kuhani Asiyehesabiwa Haki
Baadhi yetu tunapenda vitu katika ulimwengu huu kuliko Ufalme wa Mungu na kwa hivyo tutakataa mwaliko huu. Wengine wanapenda au wanaamini sifa yetu wenyewe ya haki. Yesu pia alifundisha kuhusu hili katika hadithi nyingine akitumia kiongozi wa kidini kama mfano:
9 Yesu alitoa mfano huu kwa ajili ya wale waliojiona kuwa wao ni wenye haki na kuwadharau wengine. 10 Watu wawili walikwenda hekaluni kusali, mmoja wao alikuwa Farisayo na mwingine alikuwa mtoza ushuru. 11 yule Farisayo alisimama akasali kimoyomoyo. ‘Ninakushukuru Mungu kwa sababu mimi si kama watu wengine: wany ang’anyi, wadhalimu, wazinzi, au kama huyu mtoza ushuru. 12 Mimi nafunga mara mbili kwa juma na kutoa sehemu ya kumi ya mapato yangu.’
13 Lakini yule mtoza ushuru alisimama mbali. Hakuthubutu hata kuinua uso wake kutazama mbinguni; bali alijipiga kifuani kwa majuto akasema, ‘Mungu, nihurumie, mimi mwenye dhambi.’ 14 Nawaambieni, huyu mtoza ushuru alirudi nyumbani akiwa amehesabiwa haki mbele za Mungu na wala si yule Farisayo. Kwa maana ye yote ajikwezaye atashushwa na ye yote ajinyenyekezaye, atainuliwa.”
Luka 18:9-14
Tunazuia kuingia kwetu wenyewe
Hapa Mfarisayo (mwalimu wa dini kama Kuhani) alionekana kuwa mkamilifu katika juhudi na sifa zake za kidini. Kufunga kwake na kutoa sadaka kulikuwa zaidi ya inavyotakiwa. Lakini aliweka tumaini lake katika haki yake mwenyewe. Hiki sicho ambacho Ibrahimu alikuwa ameonyesha muda mrefu kabla ya wakati alipokea haki kwa imani ya unyenyekevu katika ahadi ya Mungu. Kwa kweli, yule mtoza ushuru (taaluma ya uasherati wakati huo) aliomba rehema kwa unyenyekevu. Akiwa na imani kwamba alikuwa amepewa rehema alienda nyumbani ‘amehesabiwa haki’ – haki na Mungu – wakati Farisayo (Kuhani), ambaye tunafikiri ‘ana haki na Mungu’ bado dhambi zake bado zinahesabiwa dhidi yake.
Kwa hiyo Yesu anauliza mimi na wewe kama tunatamani sana Ufalme wa Mungu, au ikiwa ni maslahi tu kati ya mambo mengine mengi. Pia anatuuliza tunachotumainia – sifa zetu au rehema ya Mungu.
Jimbo bora la Kikomunisti
Fundisho la umaksi lilifundisha kwamba mapinduzi ya kitabaka yangeleta jamii bora zaidi ya wanadamu. Yesu alifundisha kwamba Ufalme wa Mungu ungesonga mbele kwa kukubali tu mwaliko wake. Machapisho ya historia ulimwenguni pote yanaandika matukio ya kutisha na mauaji yasiyoelezeka ambayo Umaksi ulianzisha ulimwengu. Linganisha hilo na jamii ambayo wafuasi wa karibu wa Yesu walianzisha mara tu baada ya kuondoka kwake.
44 Waamini wote waliishi pamoja na kushirikiana kila kitu walichokuwa nacho kwa pamoja. 45 Waliuza mali zao na vitu waliv yokuwa navyo wakagawiana fedha walizopata, kila mtu akapata kadiri ya mahitaji yake. 46 Siku zote waliendelea kuabudu katika Hekalu na kushiriki chakula cha Bwana nyumbani mwao na kula pamoja kwa furaha na shukrani, 47 huku wakimsifu Mungu na kupendwa na watu wote. Na kila siku Bwana alikuwa akiongeza katika kundi lao watu aliokuwa akiwaokoa.
Matendo Ya Mitume 2:44-47
Watu hawa waliishi kwa kufuata kauli mbiu ambayo Marx aliiunga mkono
Kutoka kwa kila mtu kulingana na uwezo wake, kwa kila mtu kulingana na mahitaji yake
Karl Marx, 1875, Critique of the Gotha Program
Watu hawa walitengeneza jamii ambayo Marx aliiota lakini wafuasi wa Marx hawakuweza kufikia licha ya majaribio mengi.
Kwa nini?
Marx alishindwa kuona aina ya mapinduzi yanayohitajika ili kuleta jamii yenye usawa. Sisi vile vile tuko katika hatari ya kushindwa kuona mapinduzi yanayohitajika. Mapinduzi haya hayakuwa katika kiwango cha tabaka moja la watu dhidi ya lingine kama Marx alivyofundisha, bali katika akili ya kila mtu anayetafakari mwaliko wao katika Ufalme wa Mungu. Tunaona hili wazi wakati tunalinganisha yale ambayo Yesu alifundisha kuhusu psyche ikilinganishwa na mawazo mengine makubwa ya Kiyahudi ya psyche ya binadamu – Sigmund Freud.