Tumekuwa tukichunguza Tawi mada katika manabii wa Agano la Kale. Tuliona kwamba Yeremia mwaka 600 KK aliendeleza mada (ambayo Isaya alianza miaka 150 mapema) na akatangaza kwamba Tawi angekuwa Mfalme. Awali tuliona kwamba Zekaria, kufuatia kutoka kwa Yeremia alitabiri kwamba hii Tawi angetajwa Yesu na kwamba angechanganya majukumu ya Mfalme na Kuhani katika moja – kitu ambacho hakijawahi kutokea hapo awali historia ya Waisraeli.
Kitendawili cha Danieli cha kuwasili kwa Mpakwa Mafuta
Sasa kwa Daniel. Aliishi katika uhamisho wa Babeli, akiwa afisa mwenye nguvu katika serikali ya Babeli na Uajemi – na nabii wa Kiebrania.
Katika kitabu hiki, Danieli alipokea ujumbe ufuatao:
21 naam, nilipokuwa nikinena katika kuomba, mtu yule, Gabrieli, niliyemwona katika njozi hapo kwanza, akirushwa upesi, alinigusa panapo wakati wa dhabihu ya jioni. 22 Akaniagiza, akaongea nami, akasema, Ee Danielii, nimetokea sasa, ili nikupe akili upate kufahamu. 23 Mwanzo wa maombi yako ilitolewa amri, nami nimekuja kukupasha habari; maana wewe unapendwa sana; basi itafakari habari hii, na kuyafahamu maono haya. 24 Muda wa majuma sabini umeamriwa juu ya watu wako, na juu ya mji wako mtakatifu, ili kukomesha makosa, na kuishiliza dhambi, na kufanya upatanisho kwa ajili ya uovu, na kuleta haki ya milele, na kutia muhuri maono na unabii, na kumtia mafuta yeye aliye mtakatifu. 25 Basi ujue na kufahamu, ya kuwa tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu hata zamani zake masihi aliye mkuu; kutakuwa na majuma saba; na katika majuma sitini na mawili utajengwa tena pamoja na njia kuu zake na handaki, naam, katika nyakati za taabu. 26 Na baada ya yale majuma sitini na mawili, masihi atakatiliwa mbali, naye atakuwa hana kitu; na watu wa mkuu atakayekuja watauangamiza mji, na patakatifu; na mwisho wake utakuwa pamoja na gharika, na hata mwisho ule vita vitakuwapo; ukiwa umekwisha kukusudiwa.
Danieli 9:21-26
Huu ni unabii wa ‘Mtiwa mafuta’ (= Kristo = Masihi) akitabiri ni lini angekuja. Ingeanza na amri ya ‘kurudisha na kujenga upya Yerusalemu’. Ingawa Danieli alipewa na kuandika ujumbe huu (takriban 537 KK) hakuishi kuona mwanzo wa kuhesabu kurudi nyuma.
Amri ya Kurudisha Yerusalemu
Lakini Nehemia, karibu miaka mia moja baada ya Danieli, kuona hesabu hii ya kurudi nyuma ikianza. Anaandika katika kitabu chake kwamba
Ikawa katika mwezi wa Nisani, mwaka wa ishirini wa mfalme Artashasta, na divai imewekwa mbele yake, nikaishika ile divai, nikampa mfalme. Nami mpaka sasa sikuwa na huzuni mbele ya mfalme wakati wo wote. 2 Basi mfalme akaniambia, Mbona umesikitika uso wako, nawe huna ugonjwa? Nini hii, isipokuwa ni huzuni ya moyo? Ndipo nikaogopa sana. 3 Nikamwambia mfalme, Mfalme na aishi milele; kwani uso wangu usiwe na huzuni, iwapo mji, ulio mahali pa makaburi ya baba zangu, unakaa ukiwa, na malango yake yameteketezwa kwa moto? 4 Ndipo mfalme akaniambia, Una haja gani unayotaka kuniomba? Basi nikamwomba Mungu wa mbinguni. 5 Nikamwambia mfalme, Mfalme akiona vema, na ikiwa mimi, mtumishi wako, nimepata kibali machoni pako, tafadhali unipeleke mpaka Yuda, niuendee mji wa makaburi ya baba zangu, nipate kuujenga. 6 Mfalme akaniuliza, (malkia naye ameketi karibu naye), Safari yako itakuwa ya siku ngapi? Nawe utarudi lini? Hivyo mfalme akaona vema kunipeleka; nami nikampa muda.
Nehemia 2:1-6
11 Basi nikafika Yerusalemu, nikakaa huko muda wa siku tatu.
Nehemia 2:11
Hili linarekodi agizo la “kurudisha na kujenga upya Yerusalemu” ambalo Danieli alikuwa ametabiri lingeanza kuhesabu kurudi nyuma. Ilikuwa katika mwaka wa 20 wa Mfalme Artashasta wa Uajemi, anayejulikana sana katika historia kuwa alianza utawala wake mwaka wa 465 KK. Hivyo mwaka wake wa 20 ungeweka amri hii katika mwaka wa 444 KK. Karibu miaka mia moja baada ya Danieli, Maliki wa Uajemi alitoa amri yake, akianza kuhesabu kurudi nyuma ambako kungemleta Kristo.
Saba ‘Saba’ na Sitini na Mbili ‘Saba’
Unabii wa Danieli ulionyesha kwamba baada ya ‘saba’ saba na ‘saba’ sitini na mbili, Kristo angefunuliwa.
‘Saba’ ni nini?
Ndani ya Sheria ya Musa kulikuwa na mzunguko wa miaka saba ambapo ardhi ilipumzishwa kutoka kwa kilimo cha kilimo kila mwaka wa saba. Ilielezwa kwa njia ifuatayo
2 Nena na wana wa Israeli, uwaambie, Hapo mtakapoingia katika nchi niwapayo, ndipo hiyo nchi itashika Sabato kwa ajili ya Bwana. 3 Panda shamba lako miaka sita, na miaka sita lipelee shamba lako la mizabibu, na kuyachuma matunda yake; 4 lakini katika mwaka wa saba itakuwa ni Sabato ya kustarehe kabisa kwa ajili ya hiyo nchi, ni Sabato kwa Bwana; usipande shamba lako, wala usipelee shamba lako la mizabibu.
Mambo ya Walawi 25: 2-4
Muktadha wa kauli ya Danieli ni ‘miaka’, kwa hiyo kwa ‘saba’ anamaanisha mizunguko hii ya miaka saba. Katika hali hiyo ‘Saba’ na Sitini na mbili ‘Saba’ zinaweza kutajwa kimahesabu kama (7+62) * 7 = 483 miaka.
Mwaka wa Siku 360
Tunapaswa kufanya marekebisho madogo ya kalenda. Kama watu wengi wa kale walivyofanya, manabii walitumia mwaka wenye urefu wa siku 360. Kuna njia tofauti za kufuatilia ‘mwaka’ katika kalenda. Ya kisasa (kulingana na mapinduzi ya jua) ina urefu wa siku 365.24, ya Kiislamu ni siku 354 (kulingana na mzunguko wa mwezi). Ile ambayo Danieli alitumia ilikuwa nusu-njia kwa siku 360. Kwa hivyo miaka 483 ‘siku 360’ ni 483*360/365.24 = Miaka 476 ya jua.
Kufika Kwa Kristo Kulikoratibiwa
Kwa habari hii sasa ni rahisi kuhesabu ni lini Kristo angefika kulingana na unabii wa Danieli. Miaka 483 yenye siku 360/mwaka itatupa:
Miaka 483 * siku 360 / mwaka = 173 880 siku
Katika kalenda yetu ya kisasa hii ingetupa miaka 476 ya jua na siku 25 zilizobaki.
(173 880/365.24219879 = 476 iliyobaki 25).
Mfalme Artashasta alitoa amri ya kurejeshwa kwa Yerusalemu:
Katika mwezi wa Nisani, mwaka wa ishirini…
Ikawa katika mwezi wa Nisani, mwaka wa ishirini wa mfalme Artashasta, na divai imewekwa mbele yake, nikaishika ile divai, nikampa mfalme. Nami mpaka sasa sikuwa na huzuni mbele ya mfalme wakati wo wote.
NEHEMIA 2: 1
Nisani 1 inakumbukwa tangu ilipoanza Mwaka Mpya wa Kiyahudi na Kiajemi, ikitoa sababu ya Mfalme kuzungumza na Nehemia katika sherehe hiyo. Nisani 1 pia ingeashiria mwezi mpya kwa kuwa walitumia miezi ya mwandamo. Kwa unajimu wa kisasa tunajua wakati mwezi mpya unaoashiria Nisan 1, 444 KK ulitokea. Hesabu za unajimu huweka mwezi mpevu wa Nisani 1 kati ya 20th mwaka wa Mfalme Artashasta wa Uajemi saa 10 jioni mnamo Machi 4, 444 KK katika kalenda ya kisasa[[I]].
… hadi siku ya Jumapili ya Palm
Kuongeza miaka 476 ya wakati uliotabiriwa na Danieli hadi tarehe hii hutuleta kwenye Machi 4, 33 WK, kama ilivyoelezwa hapo juu. Kuongeza siku 25 zilizobaki ya wakati uliotabiriwa na Danieli hadi Machi 4, 33 BK, inatupa Machi 29, 33 BK. Machi Tarehe 29, 33 BK, ilikuwa Jumapili – Jumapili ya Palm – siku hiyohiyo kwamba Yesu aliingia Yerusalemu juu ya punda, akijidai kuwa yeye ndiye Kristo.[Ii]
| Anza – Amri Imetolewa | Machi 4, 444 KK |
| Ongeza miaka ya jua (-444+ 476 +1) | Machi 4, 33 CE |
| Ongeza siku 25 zilizobaki za ‘saba’ | Machi 4 + 25 = Machi 29, 33 CE |
| Machi 29, 33 CE | Jumapili ya Palm Kuingia kwa Yesu Yerusalemu |
Kwa kuingia Yerusalemu mnamo Machi 29, 33BK, akiwa amepanda punda, Yesu alitimiza unabii wa Zekaria na unabii wa Danieli hadi siku hizi.
Kuingia kwa Yesu kwa Ushindi – Siku Hiyo
Hii ni Jumapili ya Palm, siku sana tunakumbuka kuingia kwa ushindi kwa Yesu Yerusalemu. Kwa mawazo ambayo tumefanya hapo juu na kwa kutumia hesabu za kimsingi, tunaona kwamba kitendawili cha Danieli cha ‘saba’ hututua haswa siku hii. Hii ndiyo siku ambayo Yesu alitolewa kama Mfalme au Kristo kwa taifa la Wayahudi. Tunajua hili kwa sababu Zekaria (ambaye alikuwa ametabiri jina la Kristo) pia aliandika kwamba:
9 Furahi sana, Ee binti Sayuni; Piga kelele, Ee binti Yerusalemu; Tazama, mfalme wako anakuja kwako; Ni mwenye haki, naye ana wokovu; Ni mnyenyekevu, amepanda punda, Naam, mwana-punda, mtoto wa punda.
Zekaria 9:9
Mfalme aliyengojewa kwa muda mrefu angefunuliwa akiingia Yerusalemu akiwa amepanda mwana-punda pamoja na umati uliohudhuria wa watu wanaopiga kelele na kushangilia. Siku ya Kuingia kwa Ushindi kwa Yesu Yerusalemu – hiyo siku hiyo hiyo iliyotabiriwa na Danieli katika kitendawili chake cha ‘Saba’ – Yesu alipanda mwana-punda kuingia Yerusalemu. Luka anaandika hesabu:
41 Alipokaribia Yerusalemu, akauona mji, aliulilia, 42 akasema, “Laiti ungalijua leo jinsi ya kupata amani! Lakini sasa huoni! 43 Kuna siku ambapo maadui zako watakuzungushia ukuta na kukuzingira na kukushambulia kutoka kila upande. 44 Watakutupa chini wewe na wanao ndani ya kuta zako na hawataacha hata jiwe moja juu ya jingine. Hii ni kwa sababu hukutaka kutambua wakati
Luka 19: 41-44
Yesu analia kwa sababu watu hawakutambua siku hiyohiyo iliyotabiriwa na Zekaria na Danieli. Lakini kwa sababu hawakutambua siku hii kwamba Kristo alifunuliwa, jambo lisilotazamiwa kabisa lingetokea. Daniel, katika sawa sana kifungu ambapo alitoa kitendawili cha ‘saba’, alitabiri kwamba:
26 Na baada ya yale majuma sitini na mawili, masihi atakatiliwa mbali, naye atakuwa hana kitu; na watu wa mkuu atakayekuja watauangamiza mji, na patakatifu; na mwisho wake utakuwa pamoja na gharika, na hata mwisho ule vita vitakuwapo; ukiwa umekwisha kukusudiwa. 27 Naye atafanya agano thabiti na watu wengi kwa muda wa juma moja; na kwa nusu ya juma hiyo ataikomesha sadaka na dhabihu; na mahali pake litasimama chukizo la uharibifu; na hivyo, hata ukomo, na ghadhabu iliyokusudiwa imemwagwa juu yake mwenye kuharibu.
Danieli 9:26-27
Badala ya kuchukua kiti cha enzi kutawala, Kristo ‘angekatiliwa mbali’ na ‘angekuwa hana kitu’. Katika kutumia msemo huu ‘kukatwa’ (baadhi ya Biblia hutafsiri tu ‘watakufa’) Danieli anarejelea ‘Tawi’, kwamba risasi kutoka kwenye kisiki cha Yese, iliyotabiriwa kwanza muda mrefu kabla na Isaya, iliyofafanuliwa na Yeremia, tjina lililotabiriwa na Zekaria na sasa ni wakati na uliotabiriwa na Danieli na Zekaria. Tawi hili lingekuwa ‘kukatwa’. Kisha mji (Yerusalemu) ungeangamizwa (kilichotukia mwaka 70AD). Lakini Tawi hili ‘lingekatwa’ jinsi gani? Tunarudi kwa Isaya ijayo kuona maelezo ya wazi.
[I] Dk. Harold W.Hoehner, Mambo ya Kronolojia ya Maisha ya Kristo. 1977. 176uk.
[Ii] Ijumaa iliyokuja ilikuwa Pasaka, na Pasaka ilikuwa sikuzote Nisani 14. Nisani 14 mwaka wa 33 BK ilikuwa Aprili 3. Ikiwa ni siku 5 kabla ya Ijumaa Aprili 3, Jumapili ya Mitende ilikuwa Machi 29.