Tuliona jinsi Isaya alivyotumia taswira ya Tawi . ‘Yeye’ kutoka katika ukoo ulioanguka wa Daudi, mwenye hekima na nguvu alikuwa anakuja. Yeremia alifuata kwa kusema kwamba Tawi huyu atajulikana kama BWANA (jina la Mungu la Agano la Kale) mwenyewe.
Zekaria anaendelea Tawi
Nabii Zekaria aliishi mwaka wa 520 KK, mara tu baada ya Wayahudi kurudi Yerusalemu kutoka kwa uhamisho wao wa kwanza wa Babeli. Wakati huo, Wayahudi walikuwa wakijenga upya hekalu lao lililoharibiwa. Kuhani Mkuu wakati huo alikuwa mtu aliyeitwa Yoshua , na alikuwa akianzisha tena kazi ya ukuhani. Zekaria, nabii, alikuwa akishirikiana na mwenzake Yoshua, Kuhani Mkuu, katika kuwaongoza watu wa Kiyahudi. Hivi ndivyo Mungu – kupitia Zekaria- alisema kuhusu Yoshua huyu:
8 Sikiliza sasa, Ee Yoshua, kuhani mkuu, wewe na wenzako waketio mbele yako; maana hao ni watu walio ishara; kwa maana, tazama, ninamleta mtumishi wangu, aitwaye Chipukizi. 9 Maana, litazame jiwe hili nililoliweka mbele ya Yoshua; katika jiwe moja yako macho saba; tazama, nitachora machoro yake, asema Bwana wa majeshi, nami nitauondoa uovu wa nchi ile katika siku moja.
Zekaria 3:8-9
Tawi ! Ilianzishwa na Isaya miaka 200 kabla, iliyoendelezwa na Yeremia miaka 60 mapema, Zekaria anaendelea zaidi na ‘Tawi’. Hapa Tawi pia anaitwa ‘mja wangu’. Kwa namna fulani Kuhani Mkuu Yoshua huko Yerusalemu mnamo 520BC, mwenzake wa Zekaria, alikuwa mfano wa Tawi hii inayokuja. Lakini jinsi gani? Inasema kwamba katika ‘siku moja’ dhambi zitaondolewa na BWANA. Hilo lingetukiaje?
Tawi: Kuhani anayeunganisha na Mfalme
Zekaria anaeleza baadaye. Ili kuelewa tunahitaji kujua kwamba majukumu ya Kuhani na Mfalme yalitenganishwa kabisa katika Agano la Kale. Hakuna hata mmoja wa Wafalme wa kizazi cha Daudi ambaye angeweza kuwa makuhani, na makuhani hawangeweza kuwa wafalme. Jukumu la kuhani lilikuwa ni kupatanisha kati ya Mungu na mwanadamu kwa kutoa dhabihu za wanyama kwa Mungu kwa ajili ya upatanisho wa dhambi, na kazi ya Mfalme ilikuwa kutawala kwa haki kutoka kwenye kiti cha enzi. Zote mbili zilikuwa muhimu; wote wawili walikuwa tofauti. Hata hivyo Zekaria aliandika kwamba katika siku zijazo:
9 Neno la Bwana likanijia, kusema,… 11 naam, pokea fedha na dhahabu, ukafanye taji, ukamvike kichwani Yoshua, mwana wa Yehosadaki, kuhani mkuu;12 ukamwambie, ukisema, Bwana wa majeshi asema hivi, ya kwamba, Tazama, mtu huyu ndiye ambaye jina lake ni Chipukizi; naye atakua katika mahali pake, naye atalijenga hekalu la Bwana. 13 Naam, yeye atalijenga hekalu la Bwana; naye atauchukua huo utukufu; ataketi akimiliki katika kiti chake cha enzi; na kutakuwa na kuhani katika kiti chake cha enzi; na shauri la amani litakuwa kati ya hao wawili.
Zekaria 6:9, 11-13
Hapa, kinyume na sheria zote zilizotangulia, kuhani mkuu katika siku za Zekaria (Yoshua) atavaa taji ya kifalme kwa njia ya mfano kama Tawi . Kumbuka Yoshua alikuwa ‘mfano wa mambo yajayo’. Yoshua, Kuhani Mkuu, katika kuvaa taji ya kifalme, aliona mbele kuunganishwa kwa siku zijazo kwa Mfalme na Kuhani katika mtu mmoja – kuhani kwenye kiti cha enzi cha Mfalme. Zaidi ya hayo, Zekaria aliandika kwamba ‘Yoshua’ lilikuwa jina la Tawi . Hiyo ilimaanisha nini?
Jina ‘Yoshua’ ni jina ‘Yesu’
Ili kuelewa hili tunahitaji kupitia historia ya tafsiri ya Agano la Kale. Mnamo 250 KK Agano la Kale la Kiebrania lilitafsiriwa kwa Kigiriki. Tafsiri hii ingali inatumika leo na inaitwa Septuagint (au LXX) . Kichwa ‘Kristo’ kilitumika kwa mara ya kwanza katika tafsiri hii ya Kiyunani , na kufanya ‘Christ’=’Messiah’=’Mpakwa mafuta’. (Unaweza kukagua hii hapa ).
Kama unavyoona katika mchoro Yoshua ni tafsiri ya Kiingereza ya jina la asili la Kiebrania ‘Yhowshuwa’ ambalo lilikuwa jina la kawaida la Kiebrania ambalo lilimaanisha ‘Yehova anaokoa’. Hii (imeonyeshwa kwenye Quadrant #1) ndivyo Zekaria alivyoandika ‘Yoshua’ mwaka wa 520 KK. Inatafsiriwa kuwa ‘Yoshua’ wakati Agano la Kale linapotafsiriwa kwa Kiingereza (nusu ya chini imeandikwa #3). Wafasiri wa LXX mwaka wa 250 KK pia walitafsiri Yhowshuwa walipotafsiri Agano la Kale kwa Kigiriki. Tafsiri yao ya Kigiriki ilikuwa Iesous (Quadrant #2). Hivyo ‘Yhowshuwa’ ya Agano la Kale iliitwa Iesous katika LXX. Yesu aliitwa Yhowshuwawatu walipozungumza naye, lakini waandishi wa Agano Jipya walipoandika Agano Jipya la Kiyunani, walitumia ‘Iesous’ inayojulikana ya LXX kumrejelea. Wakati Agano Jipya lilipotafsiriwa kutoka Kigiriki hadi Kiingereza (#2 -> #3) ‘Iesous’ ilitafsiriwa (tena) kwa Kiingereza chetu kinachojulikana sana ‘Yesu’ (nusu ya chini iliyoandikwa #3). Hivyo jina ‘Yesu’ = ‘Yoshua’. Wote wawili Yesu wa Agano Jipya, na Yoshua Kuhani Mkuu wa 520BC waliitwa ‘Yhowshuwa’ katika Kiebrania chao cha asili. Kwa Kigiriki, majina yote mawili yalikuwa ‘Iesous’ . Msomaji wa Agano la Kale la Kiyunani LXX angeweza kutambua jina la Iesous (Yesu) kama jina linalojulikana katika Agano la Kale. Ni ngumu kwetu kuona uhusiano kwani jina ‘Yesu’inaonekana kuwa mpya kabisa. Lakini jina Yesu lina sawa na Agano la Kale – Yoshua .
Yesu wa Nazareti ni Tawi
Sasa unabii wa Zekaria una mantiki. Huu ni utabiri, uliotolewa mwaka 520 KK, kwamba jina la Tawi linalokuja lingekuwa ‘Yesu’, likielekeza moja kwa moja kwa Yesu wa Nazareti.
Hii inakuja Yesu , kulingana na Zekaria, ingeunganisha majukumu ya Mfalme na Kuhani. Makuhani walifanya nini? Kwa niaba ya watu walimtolea Mungu dhabihu ili kulipia dhambi. Kuhani alifunika dhambi za watu kwa dhabihu. Vile vile, Tawi linalokuja ‘ Yesu alikuwa anaenda kuleta dhabihu ili BWANA aweze ‘kuondoa dhambi ya nchi hii kwa siku moja’ – siku ambayo Yesu alijitoa kama dhabihu.
Yesu wa Nazareti anajulikana sana nje ya injili. Talmud ya Kiyahudi, Josephus na waandishi wengine wote wa kihistoria kuhusu Yesu, rafiki na adui, daima walimtaja kama ‘Yesu’ au ‘Kristo’, kwa hiyo jina lake halikubuniwa katika Injili. Lakini Zekaria alitabiri jina lake miaka 500 kabla ya yeye kuishi.
Yesu anatoka ‘kutoka kwenye kisiki cha Yese’ kwa kuwa Yese na Daudi walikuwa mababu zake. Yesu alikuwa na hekima na uelewaji kwa kadiri inayomtofautisha na wengine. Ujanja wake, utulivu na ufahamu unaendelea kuwavutia wakosoaji na wafuasi. Nguvu zake kupitia miujiza katika injili hazipingiki. Mtu anaweza kuchagua kutoziamini; lakini mtu hawezi kuzipuuza. Yesu analingana na ubora wa kuwa na hekima na nguvu za kipekee ambazo Isaya alitabiri kwamba siku moja zingetoka katika Tawi hii .
Sasa fikiria maisha ya Yesu wa Nazareti. Hakika alidai kuwa mfalme – Mfalme kwa kweli. Hii ndiyo maana ya ‘ Mkristo ‘. Lakini alichofanya alipokuwa duniani kilikuwa kikuhani. Kazi ya kuhani ilikuwa kutoa dhabihu zinazokubalika kwa niaba ya watu wa Kiyahudi. Kifo cha Yesu kilikuwa cha maana kwa kuwa, pia, kilikuwa toleo kwa Mungu, kwa niaba yetu . Kifo chake kinapatanisha dhambi na hatia kwa mtu yeyote, si kwa Myahudi tu. Dhambi za nchi zilikuwa halisikuondolewa ‘katika siku moja’ kama Zekaria alivyotabiri – siku ambayo Yesu alikufa na kulipia dhambi zote. Katika kifo chake alitimiza matakwa yote kama Kuhani, hata kama yeye anajulikana zaidi kama ‘Kristo’ au Mfalme. Alileta majukumu mawili pamoja. Tawi, ambalo Daudi aliliita zamani ‘Kristo’, ni Kuhani-Mfalme. Na jina lake lilitabiriwa miaka 500 kabla ya kuzaliwa kwake na Zekaria.