Ameumbwa kwa Mfano wa Mungu

Je, Biblia inaweza kutusaidia kuelewa tulikotoka? Wengi husema ‘hapana’, lakini kuna mengi kutuhusu ambayo yana mantiki katika mwanga wa kile ambacho Biblia inasema. Kwa mfano, fikiria yale ambayo Biblia inafundisha kuhusu mwanzo wetu. Katika sura ya kwanza inasema:

²⁶ Mungu akasema, Na tumfanye mtu kwa mfano wetu, kwa sura yetu; wakatawale samaki wa baharini, na ndege wa angani, na wanyama, na nchi yote pia, na kila chenye kutambaa kitambaacho juu ya nchi. ²⁷ Mungu akaumba mtu kwa mfano wake, kwa mfano wa Mungu alimwumba, mwanamume na mwanamke aliwaumba.

Mwanzo 1:26-27

“Katika Mfano wa Mungu”

Inamaanisha nini kwamba wanadamu waliumbwa ‘katika mfano wa Mungu’? Haimaanishi kwamba Mungu ana mikono miwili na kichwa. Badala yake ni kusema kwamba sifa zetu za msingi zinatoka kwa Mungu. Katika Biblia, Mungu anaweza kuwa na huzuni, kuumizwa, hasira au furaha – hisia sawa na sisi. Tunafanya maamuzi na maamuzi kila siku. Mungu pia hufanya uchaguzi na maamuzi. Tunaweza kufikiri na Mungu pia anafikiri. ‘Kufanywa kwa mfano wa Mungu’ kunamaanisha kwamba tuna akili, hisia na nia kwa sababu Mungu ana akili, hisia na mapenzi na alituumba ili tufanane naye kwa njia hizi. Yeye ndiye chanzo cha jinsi tulivyo.

Tunajitambua na tunafahamu ‘mimi’ na ‘wewe’. Sisi si impersonal ‘yake’. Tuko hivi kwa sababu Mungu yuko hivi. Mungu wa Biblia si mtu asiye na utu kama ‘Nguvu’ katika mfululizo wa filamu Star Wars na wala sisi si kwa sababu tumeumbwa kwa mfano wake.

Kwa nini tunapenda uzuri?

Pia tunathamini sanaa, maigizo na urembo. Tunahitaji uzuri katika mazingira yetu. Muziki huboresha maisha yetu na kutufanya tucheze. Tunapenda hadithi nzuri kwa sababu hadithi zina mashujaa, wabaya na maigizo. Hadithi nzuri huwaweka hawa mashujaa, wabaya na maigizo katika mawazo yetu. Tunatumia sanaa katika aina zake nyingi kuburudisha, kustarehe na kujistarehesha kwa sababu Mungu ni msanii na tuko kwa mfano wake. Ni swali la kujiuliza:  Kwa nini tunatafuta uzuri katika sanaa, maigizo, muziki, densi, asili au fasihi?  Daniel Dennett, asiyeamini kwamba kuna Mungu na mtaalamu wa kuelewa ubongo, anajibu kutoka kwa mtazamo usio wa Biblia:

“Kwa nini muziki upo? Kuna jibu fupi, na ni kweli, hadi linavyoendelea: lipo kwa sababu tunalipenda na kwa hivyo tunaendelea kuleta zaidi kuwepo. Lakini kwa nini tunaipenda? Kwa sababu tunaona kwamba ni nzuri. Lakini kwa nini ni nzuri kwetu? Hili ni swali zuri la kibaolojia, lakini bado halina jibu zuri. (Daniel Dennett.  Kavunja uchawi: Dini kama Jambo la Asili.  uk. 43)

Mbali na Mungu hakuna jibu wazi kwa nini aina zote za sanaa ni muhimu sana kwetu. Kulingana na maoni ya Biblia ni kwa sababu Mungu aliumba vitu vizuri na anafurahia urembo. Sisi, tulioumbwa kwa mfano wake, ni sawa. Mafundisho haya ya Biblia yana maana ya upendo wetu wa sanaa.

Kwa nini sisi ni Maadili

‘Kufanywa kwa mfano wa Mungu’ hufafanua maadili yetu. Tunaelewa tabia ‘mbaya’ ni nini na tabia ‘nzuri’ ni nini – ingawa lugha na tamaduni zetu ni tofauti sana. Kufikiri kimaadili ni ‘ndani’ yetu. Kama vile asiyeamini kuwa Mungu mashuhuri Richard Dawkins asemavyo:

“Kuendesha maamuzi yetu ya maadili ni sarufi ya kimaadili … Kama ilivyo kwa lugha, kanuni zinazounda sarufi yetu ya maadili huruka chini ya rada ya ufahamu wetu” (Richard Dawkins, Udanganyifu wa Mungu. uk. 223)

Dawkins anaeleza kuwa mema na mabaya yanajengwa ndani yetu kama uwezo wetu wa kuwa na lugha, lakini ni vigumu kwake kueleza. kwa nini tuko hivi. Kutoelewana hutokea wakati hatumtambui Mungu kuwa ametupa dira yetu ya maadili. Chukua kwa mfano pingamizi hili kutoka kwa mtu mwingine maarufu asiyeamini kuwa hakuna Mungu, Sam Harris.

“Ikiwa uko sahihi kuamini kwamba imani ya kidini inatoa msingi pekee wa kweli wa maadili, basi wasioamini Mungu wanapaswa kuwa na maadili kidogo kuliko waumini.” (Sam Harris. 2005. Barua kwa taifa la Kikristo uk.38-39)

Harris haelewi. Kibiblia, hisia zetu za maadili hutokana na kuumbwa kwa mfano wa Mungu, si kwa kuwa watu wa kidini. Na ndiyo sababu watu wasioamini kuwa kuna Mungu, kama sisi wengine wote, wana hisia hii ya maadili na wanaweza kutenda kwa maadili. Wakana Mungu hawaelewi kwa nini tuko hivi.

Kwanini tuko hivyo Mahusiano

Hatua ya kuanzia kujielewa ni kutambua kwamba tumeumbwa kwa mfano wa Mungu. Si vigumu kutambua umuhimu wa watu kwenye mahusiano. Ni sawa kuona filamu nzuri, lakini ni bora zaidi kuiona na rafiki. Kwa kawaida huwa tunatafuta marafiki na familia ili kushiriki nao uzoefu na kuboresha ustawi wetu.

Kwa upande mwingine, upweke na kuvunjika kwa uhusiano wa kifamilia au urafiki hutukazia. Ikiwa tuko katika mfano wa Mungu, basi tungetarajia kupata msisitizo huu sawa na Mungu – na tunafanya. Biblia inasema kwamba “Mungu ni Upendo…” (1 Yohana 4:8). Biblia inaandika mengi kuhusu umuhimu ambao Mungu anaweka juu ya upendo wetu kwake na kwa wengine. Yesu alifundisha kwamba amri mbili muhimu zaidi katika Biblia ni kuhusu upendo.

Kwa hiyo tunapaswa kufikiria Mungu kama mpenzi. Ikiwa tunamfikiria tu kama ‘Mwenye rehema’ hatufikirii Mungu wa Kibiblia – badala yake tumeunda mungu katika mawazo yetu. Ingawa Yeye is kwamba, Yeye pia ana shauku katika uhusiano. “Hana” upendo. Yeye ‘ni’ upendo. Picha mbili kuu za Biblia za Mungu ni ile ya baba kwa watoto wake na mume kwa mke wake. Hayo si mahusiano ya mbali bali ni mahusiano ya ndani kabisa na ya ndani zaidi ya wanadamu. Biblia inasema kwamba Mungu yuko hivyo.

Basi hebu tufanye muhtasari. Watu wameumbwa kwa mfano wa Mungu, kumaanisha akili, hisia na mapenzi. Tunajitambua na wengine. Tunajua tofauti kati ya mema na mabaya. Tunahitaji uzuri, maigizo, sanaa na hadithi katika aina zake zote. Kwa kawaida tunatafuta mahusiano na urafiki na wengine. Watu wote wana tabia hizi kwa sababu Mungu yuko hivi na sisi tumeumbwa kwa mfano wa Mungu. Tunaendelea ijayo kuona maelezo ya Biblia ya kwa nini mahusiano yetu karibu kila mara hutukatisha tamaa na kwa nini Mungu anaonekana kuwa mbali sana. Kwa nini matamanio yetu ya ndani hayaonekani kufanikiwa.