Krismasi inajulikana kama tamasha kuu la kimataifa, linaloadhimishwa na mataifa duniani kote. Sherehe za Krismasi hujaa muziki, chakula, mapambo na zawadi – wakati njia halisi ya kusherehekea inatofautiana kutoka taifa hadi taifa. Lakini katika msingi wake wa kihistoria, Krismasi huadhimisha kuzaliwa kwa mvulana maskini wa Kiyahudi aliyezaliwa zaidi ya miaka 2000 iliyopita.
Kiini cha pekee cha Krismasi kinakuwa kinashangaza tunapotambua kwamba watu wanaopita sherehe za Krismasi ni Wayahudi; watu wale wale ambao mvulana huyu wa Kiyahudi alizaliwa kutoka kwao, ambao walizaa mapokeo. Fitina pekee hufanya hadithi ya Krismasi kuwa na thamani ya kuchunguza, ambayo ni nini tutakuwa tukifanya hapa.
Hadithi ya Kuzaliwa kwa Kiyahudi: Bora kuliko Santa
Takriban wahusika wote wanaounda tamthilia inayohusu kuzaliwa kwa mvulana huyu walikuwa Wayahudi. Mmoja wa wanahistoria wawili walioandika hadithi hiyo pia alikuwa Myahudi.
Fitina, mashaka na sherehe zinazozunguka kuzaliwa kwa mtoto huyu wa Kiyahudi, zilizorekodiwa na Mlawi Myahudi, huchora nyongeza za Krismasi za baadaye kama vile Santa Claus, Ncha ya Kaskazini, na elves katika warsha ya Santa, isiyo na rangi kwa kulinganisha.
Lawi, anayejulikana pia kama Mathayo, alitaka tujue kwa uhakika kwamba mtoto mvulana aliyeandika kumhusu alikuwa Myahudi. Kwa hiyo, alianza akaunti yake na sentensi hii – sentensi ya kwanza katika injili yake na katika Agano Jipya.
Kumbukumbu ya vizazi vya ukoo wa Yesu Kristo mwana wa Daudi na wa Abrahamu:
Mathayo 1:1
Si tu kwamba alikuwa mwana wa Abrahamu kama Wayahudi wote walivyo, bali pia alikuwa mzao wa Mfalme Daudi mashuhuri! Ni mada gani nyingine inaweza kuamsha matarajio zaidi? Hakika sio Santa Claus.
Kuzaliwa Kwa Yesu Kumetajwa
Ni hali gani zilizunguka kuzaliwa kwa Yesu? Mathayo anatuambia kwa undani wa kushangaza.
18 Kuzaliwa kwake Yesu Kristo kulikuwa hivi: Maria mama yake, alikuwa ameposwa na Yosefu. Lakini kabla ya ndoa yao, Mar ia akiwa bado bikira, alipata mimba kwa uweza wa Roho Mtakatifu. 19 Kwa kuwa Yosefu alikuwa mtu mwema hakutaka kumwaibisha mchumba wake Maria hadharani. Kwa hiyo aliamua kuvunja uchumba wao kwa siri. 20 Lakini alipokuwa bado anawaza juu ya jambo hili, malaika wa Bwana akamtokea katika ndoto akasema, “Yosefu mwana wa Daudi, usisite kumwoa Maria mchumba wako kwa maana mimba aliyo nayo ameipata kwa uweza wa Roho Mtakatifu. 21 Naye atamzaa mtoto wa kiume, nawe utamwita jina lake Yesu; kwa maana yeye ndiye atakayewaokoa watu wake kutoka katika dhambi zao.” 22 Hayo yote yalitokea ili kutimiza maneno ya Mungu yaliyos emwa na nabii wake: 23 “Tazama bikira atachukua mimba, naye atamzaa mtoto wa kiume nao watamwita Imanueli,” maana yake, “Mungu pamoja nasi”. 24 Yosefu alipoamka usingizini, alifanya kama alivyoagizwa na malaika wa Bwana; akamchukua mkewe Maria nyumbani kwake, 25 lakini hawakukaribiana mpaka Maria alipoji fungua mtoto wa kiume. Yosefu akamwita jina lake Yesu.
Mathayo 1:18-25
Kuzaliwa kwa Bikira
Mathayo anatuletea upesi mabishano mazito, kwa kuwa anatuambia kwa uhakika kwamba Mariamu alikuwa bikira alipojifungua. Luka, mwandikaji mwingine wa Injili, atoa maelezo zaidi kuhusu tukio hilo.
26 Miezi sita baada ya Elizabeti kupata mimba, Mungu alim tuma malaika Gabrieli aende katika mji wa Nazareti, ulioko Gali laya, 27 kwa msichana bikira aliyeitwa Mariamu. Yeye alikuwa ameposwa na mtu mmoja aliyeitwa Yusufu, wa ukoo wa Mfalme Daudi.
28 Malaika Gabrieli alimtokea Mariamu, akamwambia: “Sal aamu, ewe binti uliyebarikiwa, Bwana yu pamoja nawe!”
29 Mariamu alifadhaishwa sana na maneno haya, akajiuliza moyoni, maana ya salamu hizi ni nini. 30 Ndipo malaika akamwam bia, “Usiogope, Mariamu, Mungu amependezwa nawe. 31 Sikiliza, utapata mimba, nawe utazaa mtoto wa kiume; na utamwita jina lake Yesu. 32 Mtoto huyo atakuwa mkuu na ataitwa Mwana wa Aliye Juu. Na Bwana Mungu atampa kiti cha enzi cha Mfalme Daudi, baba yake. 33 Atatawala juu ya nyumba ya Yakobo daima; na ufalme wake hau takuwa na mwisho!”
34 Mariamu akamwuliza malaika, “Lakini, nitapataje mimba, na mimi ni bikira?” 35 Malaika akamjibu, “Roho Mtakatifu ata kujilia na nguvu za Mungu zitakufunika kama kivuli, na kwa hiyo mtoto atakayezaliwa atakuwa mtakatifu na ataitwa Mwana wa Mungu.
Luka 1:26-35
Kwa kushangaza, marabi Vyanzo vya Wayahudi vinafunua imani yao katika kuzaliwa na bikira. Mada ya kuzaliwa kwa Bikira inarudi nyuma hadi Adam na Hawa, asili yake ya miujiza iliyotangulia kuzaliwa kwa Isaka.
Maelezo ya Luka kuhusu Kuzaliwa kwa Yesu
Luka anaendelea na matukio ya kuzaliwa kwa Yesu:
Siku zile Kaisari Augusto, mtawala wa milki ya Kirumi, aliamuru ya kwamba watu wote wa milki yake waandikishwe. 2 Hii ilikuwa ni sensa ya kwanza kufanyika nayo ilitokea wakati Kirenio alipokuwa liwali wa Siria. 3 Watu wote walikwenda katika sehemu walikozaliwa ili waandikishwe huko.
4 Yusufu alitoka mji wa Nazareti uliopo Galilaya akaenda mpaka Bethlehemu mji wa Daudi kwa sababu yeye alikuwa wa ukoo wa Daudi. 5 Alikwenda huko kujiandikisha pamoja na mchumba wake Mariamu ambaye kwa wakati huu alikuwa mja mzito. 6 Walipokuwa Bethlehemu, wakati wa Mariamu kujifungua uli fika, 7 naye akamzaa mtoto wa kiume, kifungua mimba. Akamfunika kwa vinguo na kumlaza horini, kwa sababu hapakuwa na nafasi katika nyumba ya wageni.
WACHUNGAJI WAKATI WA KUZALIWA KWA YESU
8 Usiku ule walikuwako wachungaji wakilinda kondoo zao nje ya mji. 9 Ghafla malaika wa Bwana akawatokea, na utukufu wa Mungu ukawang’azia pande zote. Wakajawa na hofu kuu. 10 Lakini malaika akawatuliza akisema: “Msiogope! Nawaletea habari njema ya furaha kubwa, na habari hii ni kwa faida ya watu wote! 11 Kwa maana leo katika mji wa Bethlehemu, amezaliwa Mwokozi ambaye ndiye Kristo Bwana. 12 Na hivi ndivyo mtakavyomtambua: mtamkuta mtoto mchanga amefunikwa vinguo na kulazwa horini.”
13 Mara jeshi kubwa la malaika wa mbinguni likatokea na pamoja wakamsifu Mungu wakiimba:
14 “Atukuzwe Mungu juu mbin guni, na duniani iwepo amani kwa watu ambao amependezwa nao.”
15 Malaika hao waliporudi mbinguni wale wachungaji walish auriana: “Jamani, twendeni Bethlehemu tukaone mambo haya ya ajabu yaliyotokea, ambayo Bwana ametufahamisha.”
16 Kwa hiyo wakaenda haraka Bethlehemu, wakawakuta Mariamu na Yusufu; na yule mtoto mchanga alikuwa amelala mahali pa kulia ng’ombe. 17 Walipomwona mtoto, wakawaeleza yale waliyokuwa wameambiwa. 18 Na wote waliosikia habari hizi wakastaajabia yale waliyoambiwa na wachungaji. 19 Lakini Mariamu akayaweka mambo haya yote moyoni mwake, akayafikiria mara kwa mara. 20 Wale wachungaji wakarudi, huku wakimtukuza Mungu na kum sifu kwa yale waliyoyasikia na kuyaona.
Luka 2:1-20
Wenye hekima Watembelea Bethlehemu
Ziara ya Mamajusi kawaida hujumuishwa katika Hadithi ya Kuzaliwa kwa Yesu. Mathayo anaandika:
Basi Yesu alipozaliwa katika mji wa Betlehemu huko Yudea, wakati wa utawala wa mfalme Herode, wataalamu wa mambo ya nyota kutoka Mashariki walifika Yerusalemu wakawa wakiuliza, 2 kutoka kwao kuhusu wakati kamili ambao ile nyota ilionekana.
3 Mfalme Herode alipopata habari hizi alifadhaika sana na watu wote wa Yerusalemu wakawa na hali ya wasiwasi. 4 Herode akaitisha mkutano wa makuhani wakuu na waandishi, akawataka wamweleze mahali ambapo Kristo angezaliwa. 5 Wakamjibu, “Atazaliwa Betlehemu ya Yudea, kwa maana nabii aliandika hivi kuhusu jambo hili:
6 ‘Nawe Betlehemu, katika nchi ya Yuda,
wewe si wa mwisho miongoni mwa watawala wa Yuda;
kwa maana atatoka mtawala
kwako atakayetawala watu wangu Israeli.’ ”
7 Ndipo Herode akawaita wale wataaamu wa nyota kwa siri aka pata uhakikisho 8 Halafu akawatuma Bethlehemu akiwaagiza, “Nendeni mkamtafute huyo mtoto kwa bidii, na mkishampata, mnile tee habari ili na mimi niende kumsujudia.”
Wenye hekima wampata mtoto Yesu
9 Baada ya kumsikiliza mfalme, wale wataalamu wa nyota wakaendelea na safari, na mbele yao wakaiona ile nyota waliyoiona mashariki ikiwatangulia, nao wakaifuata mpaka iliposimama juu ya mahali pale alipokuwa mtoto. 10 Walipoiona ile nyota walijawa na furaha isiyoelezeka. 11 Walipoingia ndani ya ile nyumba walimwona mtoto na mama yake Mariamu, wakainama chini kwa heshima kubwa wakamwabudu. Kisha wakafungua mikoba yao, wakampa zawadi: dhahabu, uvumba na manemane.
Mathayo 2:1-11
Mamajusi wasio Wayahudi wanatoka mbali kukutana na ‘Mfalme wa Wayahudi’. Wakati huohuo utawala wa Kiyahudi uliotawala, ukiongozwa na Herode Mkuu, ‘unafadhaishwa’ na habari za kuzaliwa kwa Mfalme wao. Hii inatabiri muundo ambao umekuwa sawa kwa miaka 2000 iliyopita.
Kuja kwa Yesu kupitia Lenzi ya Kiyahudi
Kwa hakika, simulizi la kuzaliwa kwa Yesu kwa Krismasi linaendelea na simulizi ambayo inamwonyesha kama Myahudi wa asili ambaye angebariki watu wote – ikiwa ni pamoja na mimi na wewe. Miaka elfu mbili kabla, kuanzia hadithi ya Ibrahimu (mwaka 2000 KK), Mungu alikuwa ameahidi
3 … na katika wewe jamaa zote za dunia
watabarikiwa.
Mwanzo 12:3
Hilo lilimweka Ibrahimu kwenye a kuhiji katika Nchi ya Ahadi katika uzee wake. Hata hivyo, miaka mingi ilifuata kabla ya mtoto wake Isaka kuzaliwa. ya Isaka kuzaliwa katika mwaka wa mia moja wa Ibrahimu ulikuwa wa kimuujiza kama kuzaliwa kwa Yesu na bikira. Kuzaliwa kwa Yesu kunaakisi kuzaliwa kwa Isaka ili kusisitiza jukumu hili la Kiyahudi.
IMESEMWA TENA KUPITIA MANABII WA KIYAHUDI
Tumaini la baraka za siku zijazo kwa watu wote lilichukua zamu ya uhakika karne nyingi baadaye wakati Mungu, kupitia nabii Isaya (700 KK), alitoa wito kwa mataifa yote:
Nisikilizeni, enyi visiwa …
Isaya 49: 1
Kisha Mungu akamtambulisha ‘mtumishi’ wake anayekuja kama Israel, asili au mfano halisi wa taifa la Kiyahudi.
3 akaniambia; Wewe u mtumishi wangu, Israeli, ambaye katika wewe nitatukuzwa.
Isaya 49: 3
Kuleta baraka hii juu ya mataifa yote (Mataifa)
6 … hayo nitakutoa uwe nuru ya mataifa, upate kuwa wokovu wangu hata miisho ya dunia.
Isaya 49: 6
Lakini wakati huo huo, mtumishi huyu angebaki kuwa chukizo kwa taifa lake mwenyewe.
7 Bwana, mkombozi wa Israeli, Mtakatifu wake, amwambia hivi yeye anayedharauliwa na wanadamu; yeye anayechukiwa na taifa hili …
Isaya 49: 7
Krismasi inaonyesha utimizo maradufu wa ‘baraka’ hii mataifa ulimwenguni pote yanaposherehekea Krismasi huku watu wa Yesu mwenyewe hawamtambui.
Zaidi ya hayo, wengi wetu katika mataifa hatuelewi tena umuhimu wa Yesu au utume wake. Tunaweza kumkumbuka wakati wa Krismasi, lakini vinginevyo, anabaki kuwa mabaki ya kitamaduni ya enzi ya kabla ya sayansi ya Ulaya.
Kumchunguza Yesu Kupitia Lenzi yake ya Kiyahudi
Labda sehemu ya tatizo hilo inahusiana na mataifa katika Jumuiya ya Wakristo ambao hawamwoni tena Yesu kwa maoni ya Kiyahudi. Mathayo na Luka walipoanza masimulizi ya kuzaliwa kwake, injili nne ziliendelea katika taswira hii ya Kiyahudi ya Yesu.
Kwa kufanya hivyo, injili zinapendekeza dhana ya ujasiri kwamba Yesu anajumuisha taifa zima la Israeli. Kwa mtazamo wao, Yesu ndiye kielelezo kikuu, ramani kuu, utimilifu, au ukamilisho wa Israeli.
Ingawa, nadharia hii inaweza kupata msaada?
Je, inaleta tofauti gani kwetu?
Kumchunguza Yesu kupitia lenzi hii ya Kiyahudi kunafanya utu na utume wake kuwa wazi, halisi na wa kibinafsi, badala ya kufifia na kuwa mbali kama inavyoonekana kwa wengi wetu. Yesu anaonekana wazi katika muktadha wa Mpango wa Kiungu. Kwa hivyo tunaweza kushirikiana naye kwa njia ambayo inamfanya kuwa mkubwa na kama maisha kama alivyokuwa kwa watu wa wakati wake – kuturuhusu kuelewa maana ya ‘baraka’ yake na ‘nuru kwa mataifa’ inamaanisha nini.
Kwa hivyo tunaendelea kumchunguza Yesu kupitia lenzi hii ya Kiyahudi. Tunakagua uhusiano kati ya kuzaliwa kwake na kule kwa Mwisraeli wa kwanza – Isaka, ikidokeza daraka la Yesu pamoja na taifa lake. Kisha tunaendelea na yake kukimbia utotoni kwa ajili ya kuishi, iliyoonyeshwa katika hadithi ya Anne Frank, akiendeleza zaidi jukumu lake la kuwabariki watu wote.