Katika siku zetu za kisasa, zenye elimu, nyakati fulani tunajiuliza ikiwa imani za kimapokeo, hasa kuhusu Biblia, ni imani potofu za kizamani tu. Biblia inasimulia miujiza mingi, lakini pengine ya kushangaza zaidi ni hadithi ya Pasaka ya kufufuka kwa Yesu Kristo kutoka kwa wafu baada ya kusulubiwa msalabani.
Je, kuna ushahidi wowote wa kimantiki wa kuchukua akaunti hii ya Yesu kufufuka kutoka kwa wafu kwa uzito? Kwa kushangaza kwa wengi, kesi yenye nguvu inaweza kufanywa kwamba ufufuo wa Yesu ulitokea na ushahidi huu unategemea data ya kihistoria, si juu ya imani ya kidini.
Swali hili linafaa kuchunguzwa kwa uangalifu kwani linaathiri moja kwa moja maisha yetu wenyewe. Baada ya yote, sisi sote tutakufa, haijalishi ni pesa ngapi, elimu, afya na malengo mengine tunayofikia maishani. Ikiwa Yesu amekishinda kifo basi kinatoa tumaini la kweli mbele ya kifo chetu kinachokaribia. Hebu tuangalie data kuu ya kihistoria na ushahidi wa ufufuo wake.
Usuli wa Kihistoria wa Yesu: Tacitus na Josephus
Ukweli wa kwamba Yesu alikuwepo na kufa kifo cha hadharani ambacho kimebadili mkondo wa historia ni hakika. Si lazima mtu kuitazama Biblia ili kuthibitisha hilo. Historia ya kilimwengu hurekodi marejezo kadhaa kumhusu Yesu na matokeo aliyofanya kwa ulimwengu wa siku zake. Hebu tuangalie mbili. Gavana wa Kirumi-mwanahistoria Tacitus alimrejelea Yesu kwa kuvutia alipoandika jinsi Mtawala wa Kirumi Nero alivyowaua Wakristo wa karne ya 1 (mwaka wa 65 BK), ambao Nero aliwalaumu kwa kuchomwa kwa Roma. Hivi ndivyo Tacitus aliandika mnamo 112 AD:
‘Nero.. aliadhibiwa kwa mateso makali sana, watu ambao kwa kawaida waliitwa Wakristo, ambao walichukiwa kwa ubaya wao. Christus, mwanzilishi wa jina hilo, aliuawa na Pontio Pilato, liwali wa Yudea katika utawala wa Tiberio; lakini ushirikina mbaya, uliokandamizwa kwa muda ulianza tena, sio tu kupitia Yudea, ambapo uharibifu ulianza, lakini kupitia mji wa Rumi pia’ Tacitus.
Tacitus. Annals XV. 44
Tacitus anathibitisha kwamba Yesu alikuwa: 1) mtu wa kihistoria; 2) kuuawa na Pontio Pilato; 3) kufikia mwaka wa 65 BK (wakati wa Nero) imani ya Kikristo ilikuwa imeenea katika Bahari ya Mediterania kutoka Yudea hadi Rumi kwa nguvu ambayo mfalme wa Rumi alihisi kwamba alipaswa kukabiliana nayo. Ona kwamba Tacitus anasema mambo haya kama shahidi mwenye uadui kwa vile anachukulia harakati kwamba Yesu alianzisha ‘ushirikina mbaya’. Anapingana nayo, lakini hakanushi historia yake.
Josephus alikuwa kiongozi wa kijeshi wa Kiyahudi/mwanahistoria akiwaandikia Warumi katika Karne ya Kwanza. Alitoa muhtasari wa historia ya Wayahudi tangu mwanzo hadi wakati wake. Kwa kufanya hivyo alifunika wakati na kazi ya Yesu kwa maneno haya:
‘Wakati huo palikuwa na mtu mwenye hekima … Yesu. … nzuri, na … wema. Na watu wengi kutoka miongoni mwa Wayahudi na mataifa mengine wakawa wanafunzi wake. Pilato alimhukumu kusulubiwa na kufa. Na wale waliokuwa wanafunzi wake hawakuuacha uanafunzi wake. Wakatoa habari kwamba amewatokea siku tatu baada ya kusulubishwa kwake, na kwamba yu hai.
Josephus. 90 BK. Mambo ya Kale xviii. 33
Josephus anathibitisha kwamba: 1) Yesu alikuwepo, 2) Alikuwa mwalimu wa kidini, 3) Wanafunzi wake walitangaza hadharani ufufuo wa Yesu kutoka kwa wafu. Kwa hiyo inaonekana kutokana na mambo haya ya nyuma katika siku zilizopita kwamba kifo cha Kristo kilikuwa tukio linalojulikana sana na suala la ufufuo wake lilikuwa linalazimishwa kwenye ulimwengu wa Wagiriki na Warumi na wanafunzi wake.
Usuli wa Kihistoria – kutoka kwa Biblia
Luka, daktari na mwanahistoria atoa maelezo zaidi kuhusu jinsi imani hiyo ilivyokuwa katika ulimwengu wa kale. Hii hapa ni sehemu yake ya Matendo katika Biblia:
4 Walipokuwa bado wanasema na watu, makuhani, mkuu wa walinzi wa Hekalu na Masadukayo waliwajia wakiwa 2 wamekasirika kwa sababu Petro na Yohana walikuwa wakiwafundisha watu kwamba kufu fuka kwa Yesu kunadhihirisha kwamba wafu watafufuka. 3 Wakawaka mata wakawaweka jela mpaka kesho yake kwa maana ilikuwa jioni… 13 Wale viongozi na wazee walipoona ujasiri wa Petro na Yohana na kufahamu ya kuwa walikuwa watu wa kawaida wasio na elimu walishangaa sana. Wakatambua kwamba hawa watu walikuwa na Yesu. 16 Kisha wakaanza kuulizana, “Tuwafanye nini watu hawa?…
Matendo Ya Mitume 4:1-3, 13, 16 (63 BK)
17 Kuhani mkuu na wale waliomuunga mkono, yaani Masadukayo, walijawa na wivu, 18 wakawakamata mitume na kuwatia gerezani…40 Wakapokea ushauri wa Gamalieli; wakawaita mitume ndani na baada ya kuwachapa viboko wakawaamuru wasifundishe kwa jina la Yesu. Wakawaachia waende zao.
Matendo Ya Mitume 5:17-18, 40
Tunaweza kuona kwamba viongozi walijitahidi sana kukomesha imani hii mpya. Mabishano haya ya awali yalitokea Yerusalemu – mji uleule ambapo majuma machache tu kabla ya hapo Yesu alikuwa ameuawa hadharani na kuzikwa.
Kutokana na data hii ya kihistoria tunaweza kuchunguza ufufuo kwa kupima njia mbadala zote zinazowezekana na kuona ni ipi inayoleta maana zaidi – bila kuhukumu kwa ‘imani’ ufufuo wowote usio wa kawaida.
Mwili wa Yesu na kaburi
Tuna njia mbili tu zinazohusu mwili wa Kristo aliyekufa. Labda kaburi lilikuwa tupu asubuhi hiyo ya Jumapili ya Pasaka au bado lilikuwa na mwili wake. Hakuna chaguzi nyingine.
Wacha tuchukue kwamba mwili wake ulibaki kaburini. Tunapotafakari matukio ya kihistoria yanayotokea, hata hivyo, tunakabili matatizo haraka. Kwa nini viongozi wa Kirumi na Wayahudi katika Yerusalemu wangelazimika kuchukua hatua kali hivyo ili kukomesha hadithi za ufufuo ikiwa mwili ulikuwa ungali kaburini, karibu na matangazo ya hadharani ya wanafunzi ya kufufuka kwake kutoka kwa wafu? Ikiwa mwili wa Yesu ulikuwa bado kaburini lingekuwa jambo rahisi kwa wenye mamlaka kuufanyia maonyesho mwili wa Kristo mbele ya kila mtu. Hili lingeidharau vuguvugu hilo changa bila ya kuwafunga, kuwatesa na hatimaye kuwaua kishahidi. Na fikiria – maelfu waligeuzwa kuamini katika ufufuo wa kimwili wa Yesu huko Yerusalemu kwa wakati huu. Kama ningekuwa mmoja wa wale katika umati wa watu waliokuwa wakimsikiliza Petro, nikishangaa kama ningeweza kuamini ujumbe wake wa ajabu (baada ya yote, ulikuja na mateso) angalau ningechukua mapumziko yangu ya mchana kwenda kaburini na kutazama. nione kama mwili ulikuwa bado upo. Ikiwa mwili wa Kristo ungekuwa bado kaburini, harakati hii isingepata wafuasi wowote katika mazingira ya uadui na ushahidi wa kupinga kama huu mkononi. Kwa hiyo mwili wa Kristo kubaki kaburini husababisha mambo ya kipuuzi. Haileti maana.
Je, wanafunzi waliiba mwili huo?
Bila shaka kuna maelezo mengine yanayowezekana ya kaburi tupu mbali na ufufuo. Walakini, maelezo yoyote ya kutoweka kwa mwili lazima pia yazingatie maelezo haya: muhuri wa Kirumi juu ya kaburi, doria ya Kirumi inayolinda kaburi, jiwe kubwa (tani 1-2) linalofunika mlango wa kaburi, kilo 40 za wakala wa kuhifadhi maiti kwenye kaburi. mwili. Orodha inaendelea. Nafasi haituruhusu kuangalia mambo yote na matukio ya kuelezea mwili uliokosekana, lakini maelezo yanayofikiriwa zaidi daima ni kwamba wanafunzi wenyewe waliiba mwili kutoka kaburini, wakauficha mahali fulani na kisha wakaweza kuwapotosha wengine.
Chukulia hali hii, ukiepuka kwa ajili ya mabishano baadhi ya matatizo katika kueleza jinsi kundi lililovunjika moyo la wanafunzi waliokimbia kuokoa maisha yao wakati wa kukamatwa kwake, wangeweza kukusanyika tena na kuja na mpango wa kuiba mwili huo, na kumshinda kabisa yule Mroma. mlinzi. Kisha walivunja muhuri, wakasogeza ule mwamba mkubwa, na kuondoka na mwili uliopakwa – wote bila kupata madhara yoyote (kwa kuwa wote walibaki kuwa mashahidi wa umma). Hebu tuchukulie kwamba waliweza kulisimamia hili kwa mafanikio na kisha wote wakaingia kwenye jukwaa la dunia ili kuanzisha imani ya kidini yenye msingi wa udanganyifu wao. Wengi wetu leo hufikiri kwamba kilichowachochea wanafunzi ni hitaji la kutangaza udugu na upendo kati ya wanadamu. Lakini tazama nyuma kwenye masimulizi kutoka kwa wote wawili Luka na Josephus na utaona kwamba suala lenye ubishi lilikuwa “mitume walikuwa wakiwafundisha watu na kutangaza katika Yesu ufufuo wa wafu”. Mada hii ni muhimu katika maandishi yao. Angalia jinsi Paulo, mtume mwingine, anavyokadiria umuhimu wa ufufuo wa Kristo:
3 Kwa maana niliyopokea ndio niliyowapa ninyi, nayo ni muhimu sana: kwamba Kristo alikufa kwa ajili ya dhambi zetu,…4 Na kwamba alizikwa na kufufuka siku ya tatu,… 5 Na kwamba alimto kea Kefa, kisha akawatokea wale kumi na wawili… 14Na ikiwa Kristo hakufufuliwa kutoka kwa wafu, mahubiri yetu ni bure na imani yenu ni bure…19 Na kama imani yetu ndani ya Kristo ni kwa ajili ya maisha haya tu, basi sisi tunastahili kuhurumiwa kuliko watu wengine wo wote duniani… 32 Kama nilipigana na wanyama wakali huko Efeso kwa sababu za kibinadamu, nimepata faida gani? Kama wafu hawafufuliwi, basi, “Tule na kunywa, kwa maana kesho tutakufa.”
1 Wakorintho 15:3-32 (57 AD)
Kwa wazi, katika akili zao wanafunzi waliweka umuhimu na ushuhuda wao wa ufufuo wa Kristo katikati ya harakati zao. Chukulia kwamba hii ilikuwa kweli ya uwongo – kwamba wanafunzi hawa walikuwa wameiba mwili ili uthibitisho wa kupinga ujumbe wao usingeweza kuwafichua. Huenda basi wakafanikiwa kuudanganya ulimwengu, lakini wao wenyewe wangejua kwamba yale waliyokuwa wakihubiri, kuandika na kuzua misukosuko mikubwa yalikuwa ya uwongo. Hata hivyo walitoa maisha yao (kihalisi) kwa ajili ya misheni hii. Kwa nini wangefanya hivyo – IKIWA wangejua msingi wake ulikuwa wa uwongo? Watu hutoa maisha yao kwa sababu kwa sababu wanaamini katika sababu ambayo wanapigania au kwa sababu wanatarajia kufaidika kutoka kwa sababu hiyo. Ikiwa wanafunzi wangeiba mwili huo na kuuficha, watu wote wangejua kwamba ufufuo haukuwa wa kweli. Fikiria kutoka kwa maneno yao wenyewe ni bei gani wanafunzi walilipa kwa ajili ya kueneza ujumbe wao – na jiulize kama ungelipa gharama hiyo ya kibinafsi kwa kitu ambacho ulijua kuwa ni cha uongo:
tumesongwa kila upande… tunashangazwa… tunateswa, tunaangushwa chini… kwa nje tunadhoofika… katika saburi kubwa, katika dhiki, taabu, taabu, kupigwa, kufungwa gerezani na fujo, kazi ngumu, kukosa usingizi usiku na njaa… … maskini … nikiwa sina kitu… ..mara tano nalipigwa viboko 39 na Wayahudi, mara tatu nilipigwa kwa fimbo, mara nilipigwa mawe, mara tatu nilivunjikiwa meli, … , nimekuwa katika hatari ya mito, na wanyang’anyi. , watu wa nchi yangu, kutoka kwa watu wa mataifa mengine, mjini, mashambani, baharini. Nimefanya kazi na kutaabika na mara nyingi nimekosa usingizi, nimejua njaa na kiu… nimekuwa baridi na uchi… Ni nani aliye dhaifu na sijisikii dhaifu.
4 Wakorintho 8:6–10:11;24:29-XNUMX
Kadiri ninavyozingatia ushujaa usiopungua wa maisha yao yote (hakuna hata mmoja aliyepasuka mwishoni mwa uchungu na ‘kukiri’), ndivyo ninavyoona haiwezekani kwamba hawakuamini ujumbe wao kwa dhati. Lakini kama wangeamini kwa hakika hawangeweza kuiba na kuutupa mwili wa Kristo. Mwanasheria mashuhuri wa uhalifu, ambaye alifundisha wanafunzi wa sheria katika Harvard jinsi ya kuchunguza udhaifu katika mashahidi, alikuwa na maneno haya ya kusema kuhusu wanafunzi:
“Taarifa za vita vya kijeshi hazitoi mfano wa uthabiti kama huo wa kishujaa, subira, na ujasiri usioyumbayumba. Walikuwa na kila nia iwezekanayo ya kupitia kwa makini misingi ya imani yao, na uthibitisho wa mambo makuu na kweli walizozisisitiza”
Greenleaf. 1874. An examination of the Testimony of the Four Evangelists by the Rules of Evidence Administered in the Courts of Justice. uk.29
Kuhusiana na hili ni ukimya wa maadui wa wanafunzi – Wayahudi au Warumi. Mashahidi hawa wenye uadui hawakujaribu kwa dhati kueleza hadithi ‘halisi’, au kuonyesha jinsi wanafunzi walikosea. Kama Dk. Montgomery anavyosema,
“Hii inasisitiza kutegemewa kwa ushuhuda wa ufufuo wa Kristo ambao uliwasilishwa wakati ule ule katika masinagogi – katika meno ya upinzani, miongoni mwa wahoji maswali wenye uadui ambao kwa hakika wangeharibu kesi … kama ukweli ungekuwa vinginevyo”
Montgomery. 1975. Legal reasoning and Christian Apologetics. uk.88-89
Hatuna nafasi ya kuzingatia kila kipengele cha swali hili. Hata hivyo, ujasiri usioyumba wa wanafunzi na ukimya wa mamlaka ya wakati ule yenye uadui inadhihirisha kwamba kuna kesi ya Kristo kufufuka, na kwamba inafaa kuchunguzwa kwa uzito na makini. Njia moja ya kufanya hivyo ni kuielewa katika muktadha wayo wa Biblia. Mahali pazuri pa kuanzia ni Ishara za Ibrahim na Musa. Ingawa waliishi zaidi ya miaka elfu moja kabla ya Yesu, mambo waliyojionea yalikuwa matabiri ya kiunabii kuhusu kifo na ufufuo wa Yesu.